11 آبان 1393 کوتاه در مورد حضانت
آنچه درباره حضانت باید بدانید(با لحاظ قانون حمایت از خانواده مصوب 92)
اصل ۲۱ قانون اساسی از حق حضانت، نام برده و از آن حمایت می‌کند. حضانت بر خلاف آنچه در عرف از آن استفاده می‌شود در حقیقت یک معنای عام هم دارد. از نظر لغوی حضانت به معنای حفظ کردن، پرورش دادن، نگهداری و تربیت اطفال است. اما نکته جالب اینجاست که در قانون مدنی ما از حضانت به عنوان هم حق و هم تکلیف یاد شده به این معنا که:
نمی‌توان حق نگهداری و تربیت فرزند را بدون دلیل موجه و حکم دادگاه از پدر و مادر سلب کرد. از سوی دیگر، پدر و مادر نمی‌توانند از نگهداری و تربیت فرزند خود سر باز زنند. یکی دیگر از موارد جالب در قانون مدنی این است که «پدر و مادر مکلف هستند که در حدود توانایی خود به تربیت اطفال خویش بر حسب مقتضی اقدام کنند.» بنا بر این سهل انگاری در نگهداری و تربیت کودک از مواردی است که موجبات سقوط حق حضانت را فراهم می‌کند.
چند نکته درباره حق حضانت:
در صورتی که پدر و مادر از یکدیگر جدا زندگی میکنند حضانت فرزند، چه پسر باشد و چه دختر، تا 7 سالگی با مادر و پس از آن با پدر است اما در صورت بروز اختلاف با تشخیص دادگاه است.
حضانت، مخصوص اطفال است و با رسیدن به سن بلوغ (در پسر 15 سال تمام قمری و در دختر 9 سال تمام قمری) فرزندان حق انتخاب ادامه زندگی نزد یکی از والدین را خواهند داشت، البته در هر صورت تأمین مخارج زندگی با پدر خواهد بود.
– در صورت فوت یکی از ابوین ، حضانت طفل (صغیر یا محجور) با آن والدی که زنده است خواهد بود؛ هرچند متوفی پدر طفل بوده و برای او قیم معین کرده باشد. مثلاً با فوت پدر، حضانت طفل با مادر است
نه پدربزرگ طفل.
– طفل را نمی‌توان از ابوین یا از پدر یا از مادری که حضانت با اوست گرفت مگر در صورت وجود علت قانونی.
ازدواج مجدد مادر حق حضانت وی را به نفع پدر ساقط می‌کند اما در مواردی که پدر فوت کرده باشد، ازدواج مجدد مادر موجب سقوط حق حضانت وی نخواهد شد.در صورتی که پدر و مادر هر دو فوت کرده باشند، حضانت با جد پدری و پس از آن با سایر خویشاوندان طفل است.
تعیین هزینه متعارف جهت حضانت با دادگاه است و پرداخت آن به عهده پدر یا جد پدری است.
– هیچ یک از والدین حق ندارند در مدتی که حضانت طفل به عهده آنهاست از نگهداری او امتناع کند. در صورت امتناع ، دادگاه ممتنع را الزام می‌کند و در صورتی که الزام ممکن یا مؤثر نباشد حضانت را به خرج پدر و هر گاه پدر فوت شده باشد به خرج مادر تأمین کند.
حق ملاقات
در صورتی که به علت طلاق یا به هر علت دیگر ابوین طفل در یک منزل سکونت نداشته باشند هر یک از ابوین که طفل تحت‌حضانت او نیست حق ملاقات طفل خود را دارد. تعیین زمان و مکان ملاقات و سایر جزئیات مربوطه به آن در صورت اختلاف بین ابوین با دادگاه خانواده است.
– حق ملاقات مادر با طفل در هر صورت ثابت است و این حق را نمی توان حتی از مادر فاسد الاخلاق دریغ کرد. در صورت فاسدالاخلاق بودن مادر، می‌توان در یک محیط مناسب وبا حضور اشخاص مورد اعتماد ملاقات را بین مادر و فرزند برقرار کرد.
سقوط حق حضانت
عدم مواظبت یا انحطاط اخلاقی پدر یا مادر، اعتیاد زیان آور به الکل، مواد مخدر و قمار، اشتهار به فساد اخلاق و فحشا، ابتلا به بیماری‌های روانی با تشخیص پزشکی قانونی، سوء‌استفاده از طفل یا اجبار او به ورود در مشاغل ضد اخلاقی مانند فساد و فحشا، تکدی گری و قاچاق و تکرار ضرب و جرح خارج از حد متعارف از جمله موارد عدم مواظبت یا انحطاط اخلاقی پدر و مادر است.
نفقه فرزند صغیر
زنی بعد از طلاق، پسر خود را که بیش از 7 سال داشته، به مدت دو سال نزد خود نگه داشته است و در حال حاضر که پدر طفل می‌خواهد حضانت فرزندش را برعهده بگیرد، می‌گوید باید مخارج دو ساله بچه را بدهی تا او را تحویل دهم. آیا مادر حق مطالبه نفقه گذشته کودک را دارد؟
– قانون، نفقه گذشته را فقط شامل زن می‌داند. بحث درباره بچه و نفقه گذشته او به ظاهر محل تردید است اما نباید از نظر دور داشت که در هر حال نفقه حال او و فرزندان برعهده پدر است. هرچند پس دادن طفل نمی‌تواند منوط به نفقه باشد اما به نظر می‌رسد چنین رفتارها و درخواست‌هایی در چنین شرایطی یک بحث اجتماعی خاص را می‌طلبد و نه فقط بحث قانون را.
نفقه فرزند پس از وقوع طلاق
بعد از وقوع طلاق نفقه فرزند برعهده کیست؟ هزینه‌هایی که شخصی غیر از پدر برای فرزند کرده، حق مطالبه از پدر را دارد؟
– نفقه کودک برعهده پدر است و در صورت فوت پدر یا ناتوانی او به انفاق، برعهده اجداد پدری است. با رعایت نسبت نزدیکی در صورت نبودن پدر و اجداد پدری یا ناتوانی آنها، نفقه برعهده مادر است و همین طور بستگان نزدیک مادر و جد او و نظایر آن به ترتیب نزدیک یا دور بودن.در مورد بخش دوم پرسش نیز باید گفت: ایفای دین از جانب شخص به غیر از شخص مدیون هم جایز است (اگرچه از طرف مدیون اجازه نداشته باشد) ولیکن کسی که دین دیگری را ادا می‌کند، فقط در صورتی حق مراجعه و مطالبه از آن شخص را دارد که از طرف او اجازه داشته باشد وگرنه حق رجوع نخواهد داشت.
تعهد شخص سوم برای پرداخت نفقه
آیا می‌شود ضمن عقد ازدواج،شخص سومی پرداخت نفقه زوجه را تعهد نماید و هرگاه بین زن و شوهری درباره نفقه اختلاف ایجاد شد این شخص پرداخت نفقه زوجه را متعهد شود؟
- اگرچه این شرط غیر عقلایی است و در هر صورت نیز رافع مسئولیت و تکلیف متعهد اصلی نیست ولی از باب قواعد دیگر مثل هبه به ظاهر انجام شدنی است. به‌عنوان مثال پدر پسر، البته بایدتوجه داشت در زمان اختلاف نمی‌شود موضوع را از این زاویه بررسی کرد. در هر حال از پرداخت نفقه مثل هر دین دیگری می‌توان ضمانت کرد.
دخترم را شوهر دادم مشروط بر اینکه دامادم او را از قم بیرون نبرد. اما شوهر دخترم بر خلاف شرط او را از قم به شهر دیگری برده و زمانی که به او اعتراض کردم دخترم را رها کرد و نفقه هم نداد تکلیف چیست؟
- صرف نظر از غیر مقدور بودن این شرط و قابل دفاع نبودن آن به‌دلیل ورود شرط از سوی شما به‌عنوان شخص سوم آنچه مسلم است اینکه اعتراض شما به شوهر دخترتان به این دلیل نمی‌تواند مقدمه‌ای باشد برای ساقط شدن حق دخترتان نسبت به نفقه. همچنان که این امر نمی‌تواند دلیلی باشد بر ناشزه بودن زوجه تا بتوان نفقه را حق او ندانست. با این حال اگر مدت طولانی بشود و عسر و حرج دختر شما در دادگاه توسط خود یا وکیل او از دوری مرد ثابت شود می‌تواندطلاق بگیرد.
زن و شوهری طفلی را به فرزندی قبول و برای او شناسنامه تهیه میکنند. در این صورت آیا طفل فرزند آنها حساب شده و حق و حقوق قانونی به او تعلق می‌گیرد؟
- فرزند خواندگی فقط باید طی تشریفات قانونی و از طریق دادگاه صورت گیرد و اگر زوجین خودشان کودکی را از پدر و مادرش بگیرند تا سرپرستی کنند گرفتن شناسنامه برای او غیر قانونی و مستلزم تعقیب کیفری است. ولی کودکی که به شکل قانونی برای فرزند‌خواندگی پذیرفته می‌شود با توجه به رویه عملی موجود زوجین، سرپرست مالی را به این کودک صلح میکنند یا به نفع او وصیت به ثلث می‌نمایند و از این منظر مشکلی در بین نیست.
آیا زن می‌تواند بابت نفقه از شوهرش پول نقد درخواست کند؟
- به صرف تهیه مسکن و لباس و خوراک نمی‌توان از نظر عرف و اجتماع زن را مستحق دریافت پول نقد ندانست.
اگر چه در قانون مدنی نفقه عبارت‌است از همه نیازهای متعارف و متناسب با وضعیت زن از قبیل مسکن، البسه، غذا، اسباب و اثاثیه خانه و هزینه‌های درمانی و بهداشتی و خادم -در صورت عادت یا احتیاج به واسطه نقصان یا مرض-.
اما درخواست وجه نقد در ظاهر منعی ندارد چون زن پول نقد را هم برای مصرف در همان غذا و نظایر آن می‌خواهد و عرف نیز همین نظر را تأیید می‌کند. البته اگر همه امکانات و لوازمی که طبق عرف جزو نفقه محسوب می‌شود توسط شوهر تأمین شده باشد مطالبه نقد محمل قانونی ندارد.
تاریخ:
93/8/11
بدون نظر